Ένα σημαντικό στοιχείο για τον πολιτιστικό αντίκτυπο της βαθιάς ριζωμένης βίας στην Κολομβία αποτελεί το αριστούργημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Εκατό Χρόνια Μοναξιά, στο οποίο παρακολουθούμε μια αφήγηση που αναμειγνύει πραγματικά γεγονότα και κυρίαρχες μορφές αντίληψης βίας για να μας παρουσιάσει έναν πίνακα στον οποία η εξόντωση και ο φόνος συμβαίνουν σαν να ήταν μέρος της μαγείας του να ζεις.
Εκεί είμαστε μάρτυρες της μαζικής δολοφονίας των εργατών της μπανάνας και την εκ των υστέρων μεταφορά τους με ένα φανταστικό τρένο που τους σβήνει στην πολιτική μνήμη των χαρακτήρων του ίδιου του μυθιστορήματος.
Έτσι συνέβη επίσης στην πραγματική ιστορία της Κολομβίας. Μεταξύ 5 και 6 Δεκέμβρη 1928, ο κολομβιανός στρατός κατέσφαξε έναν ακαθόριστο αριθμό εργατών της εταιρίας United Fruit Company των Ηνωμένων Πολιτειών. Αν και ο στρατός ανέφερε μόνο 13 θανάτους, η διαμάχη για τον πραγματικό αριθμό παρουσιάζει νούμερα που κυμαίνονται μεταξύ 400 και 5.000 δολοφονημένων.
Το κυνήγι και η δολοφονία των 17 Αουρελιάνο [1], που σημαδεύτηκαν από έναν ανεξίτηλο σταυρό από στάχτη, μας θυμίζει την επιχείρηση εξόντωσης της Πατριωτικής Ένωσης [2] που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1984 και 2002, η οποία αφορούσε τη δολοφονία δύο προεδρικών υποψηφίων και βουλευτών, δημάρχων και συμβούλων που εκλέγονταν από αυτήν την οργάνωση. Υπολογίζεται ότι δολοφονήθηκαν 4.153 άτομα. Οι έρευνες διευκρίνισαν ότι οι δολοφόνοι ήταν μια συμμαχία αποτελούμενη από το στρατό, την αστυνομία, τον μηχανισμό πληροφοριών, παραστρατιωτικούς και διακινητές ναρκωτικών. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη και, αντίθετα, σήμερα είμαστε σιωπηλοί μάρτυρες μιας νέας εξόντωσης, της δολοφονίας των πρώην ανταρτών που υπέγραψαν τις ειρηνευτικές συμφωνίες του 2016.
Όλη αυτή η δομική βία, που φιλοδοξεί να γίνει αντιληπτή ως φυσική και ακόμη και απαραίτητη, είναι ο κανόνας της ζωής στην Κολομβία. Οι ελίτ της δεν συζητούν για τον τρόπο εξάλειψης αυτής της βίας. Όταν νοιάζονται για αυτήν, το κάνουν για να βρουν τις λέξεις που τη μεταμφιέζουν και την καθιστούν παρουσιάσιμη στον κόσμο.
Δεν θέλουν να γίνεται λόγος για σφαγές. Θέλουν να απαλύνουν τον τρόμο. Ήμασταν μάρτυρες αυτής της πρακτικής πριν από χρόνια, όταν είπαν ότι δεν υπήρχαν πλέον παραστρατιωτικοί, αλλά εγκληματικές συμμορίες ή «bacrim» [3]. Μια ορολογία που προσπαθεί να κρύψει τους καθαρούς παραστρατιωτικούς δεσμούς με το κολομβιανό Κράτος.
[2] Unión Patriótica (UP): Συμμαχία αριστερών κομμάτων της Κολομβίας που ιδρύθηκε το 1985.
[3] Bandas criminales (bacrim): Εγκληματικές συμμορίες