Τετάρτη 1 Ιανουαρίου 2025

Φιλία αντί για εχθρότητα: Μια νέα ιρανική προσέγγιση για την περιφερειακή ασφάλεια και ευημερία, M. Javad Zarif

Ο αντιπρόεδρος του Ιράν
M.Javad Zarif για το πως η χώρα του μπορεί να κάνει την περιοχή πιο ασφαλή και ευημερούσα

Ως μελετητής των διεθνών σχέσεων με δεκαετίες εμπειρίας στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας διπλωματίας, γράφω αυτό το κείμενο όχι ως εκπρόσωπος της ιρανικής κυβέρνησης, αλλά αποκλειστικά με την προσωπική μου ιδιότητα. Οι εμπειρίες μου με έχουν διδάξει ότι η επίτευξη της σταθερότητας στη Δυτική Ασία, ιδίως στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, απαιτεί κάτι περισσότερο από απλή διαχείριση κρίσεων. Απαιτεί τολμηρές και με όραμα πρωτοβουλίες. Προτείνω τη δημιουργία μιας Μουσουλμανικής Ένωσης Διαλόγου Δυτικής Ασίας (MWADA) ως τον μηχανισμό για την επίτευξη αυτού του μετασχηματισμού.

Η MWADA θα καλέσει όλες τις βασικές μουσουλμανικές χώρες της Δυτικής Ασίας - το Μπαχρέιν, την Αίγυπτο, το Ιράν, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Κουβέιτ, τον Λίβανο, το Ομάν, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, (τη μελλοντική κυβέρνηση της) Συρίας, την Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Υεμένη - να συμμετάσχουν σε ολοκληρωμένες διαπραγματεύσεις. Μπορούν να συμμετάσχουν και οι αρμόδιοι απεσταλμένοι των Ηνωμένων Εθνών. Η πρωτοβουλία αυτή θα πρέπει να βασίζεται στις ύψιστες αξίες της κοινής μας θρησκείας, του Ισλάμ, και στις αρχές της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας, της μη επέμβασης και της συλλογικής ασφάλειας. Η MWADA, που σημαίνει «φιλία» στα αραβικά -τη γλώσσα των συλλογικών μας προσευχών- πρέπει να στοχεύει στην προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης και των ισότιμων εταιρικών σχέσεων.

Βασική προτεραιότητα είναι η καθιέρωση άμεσων βιώσιμων, μόνιμων εκεχειριών στη Γάζα, το Λίβανο, τη Συρία και την Υεμένη. Ένα σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ των κρατών της MWADA, σε συνδυασμό με τη συλλογική περιφερειακή παρακολούθηση, θα συμβάλει στη θεσμοθέτηση της σταθερότητας και στην προστασία της περιοχής από εξωτερικές παρεμβάσεις καθώς και από εσωτερικές διαμάχες. 

Η οικονομική ολοκλήρωση είναι επίσης κεντρικό στοιχείο αυτού του οράματος. Η έλλειψη αλληλεξάρτησης εντός της Δυτικής Ασίας απορρέει από κατακερματισμένα εμπορικά δίκτυα, ανεπαρκή προσοχή στην ανάπτυξη ενδοπεριφερειακών τραπεζικών μηχανισμών και μηχανισμών πληρωμών, πολιτικές αντιπαλότητες και εξάρτηση από τις εξωτερικές αγορές. Ένα προτεινόμενο Ταμείο Ανάπτυξης MWADA θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει κρίσιμα έργα υποδομής, ιδίως σε κατεστραμμένες περιοχές μετά από συγκρούσεις. Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις της διακυβέρνησης στη Συρία -ως βάση για την οικονομική βοήθεια- θα προωθήσουν τη λογοδοσία και θα θέσουν τις βάσεις για μια ασφαλή και σταθερή χώρα όπου οι γυναίκες και οι μειονότητες μπορούν να ευημερήσουν. 

Η Συρία μετά τον Άσαντ αποτελεί μεγάλη πρόκληση για όλους μας. Η αχαλίνωτη ισραηλινή επιθετικότητα που αγνοεί τη συριακή κυριαρχία, η ξένη ανάμειξη που υπονομεύει τη συριακή εδαφική ακεραιότητα, οι τρομακτικές σκηνές βίας και κτηνωδίας που θυμίζουν την αγριότητα του Ισλαμικού Κράτους, καθώς και η εθνοτική και θρησκευτική βία -που μπορεί να οδηγήσει σε έναν ολοκληρωτικό εμφύλιο πόλεμο- απαιτούν την άμεση προσοχή της προτεινόμενης MWADA. 

Η ανθρωπιστική καταστροφή στην Παλαιστίνη παραμένει επίσης κρίσιμη για την περιφερειακή σταθερότητα. Η MWADA πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην αυτοδιάθεση των Παλαιστινίων και να υποστηρίξει δίκαιες λύσεις, σεβόμενη πλήρως τις προσδοκίες του λαού. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο πολιτικές λύσεις αλλά και οικονομικές ευκαιρίες και την αναγνώριση των παλαιστινιακών δικαιωμάτων. 

Η MWADA θα προσφέρει γόνιμο έδαφος για έργα υποδομής, από τις μεταφορές έως τους αγωγούς ενέργειας και τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών. Αυτά διευκολύνουν όχι μόνο τη διακίνηση αγαθών αλλά και την ανταλλαγή ενέργειας, πληροφοριών και υπηρεσιών. Εμείς στη Δυτική Ασία πρέπει να κατανοήσουμε ότι η ανεξαρτησία είναι συνυφασμένη με το μερίδιο μιας χώρας στην παγκόσμια αλυσίδα προστιθέμενης αξίας. 

Οι εγγυήσεις ενεργειακής ασφάλειας αποτελούν μια άλλη ευκαιρία για αλληλεξάρτηση. Οι περιφερειακές ενεργειακές συμφωνίες θα έπρεπε να στοχεύουν στη διασφάλιση των διαδρομών και τη διερεύνηση βιώσιμων ενεργειακών πόρων. Το τεράστιο ανεκμετάλλευτο δυναμικό του ιρανικού οροπεδίου και άλλων εδαφών εντός της κοινότητας MWADA που είναι κατάλληλα για ηλιακά και αιολικά πάρκα καθιστούν τη συνεργασία για την παραγωγή καθαρής ενέργειας οικονομικά εφικτή, για την ευρύτερη περιοχή και ακόμη και πέραν αυτής.

Η MWADA μπορεί επίσης να προαναγγείλει μια νέα περιφερειακή συνεργασία για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, συμπεριλαμβανομένων κοινών περιπολιών για την ασφάλεια στη θάλασσα. Η περιοχή φιλοξενεί στρατηγικά σημεία, όπως τα Στενά του Ορμούζ, η Διώρυγα του Σουέζ και το Στενό Μπαμπ αλ-Μαντάμπ. Το Ιράν, δεδομένης της θέσης του και της εμπειρογνωμοσύνης του στον τομέα της ασφάλειας, βρίσκεται σε μοναδική θέση για να συμβάλει στην ασφάλεια πλωτών οδών όπως τα Στενά του Ορμούζ. Άλλοι μπορούν να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο στην εξασφάλιση του Σουέζ και του Μπαμπ αλ-Μαντάμπ. Το πρόγραμμα Hormuz Peace Endeavor ή HOPE -που εισήγαγε το Ιράν πριν από σχεδόν πέντε χρόνια- αποτέλεσε ένα σημαντικό παράδειγμα περιφερειακής πρωτοβουλίας με στόχο την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή του Ορμούζ, φέρνοντας σε επαφή πολλά κράτη. Η πρόταση αυτή μπορεί να αποκτήσει νέα ζωή στο πλαίσιο της MWADA, κυρίως λόγω των πολύ βελτιωμένων σχέσεων μεταξύ του Ιράν, των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας σήμερα. Η εταιρική σχέση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας -δύο από τις δυνάμεις με τη μεγαλύτερη επιρροή στην περιοχή- θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο. Με την προώθηση της ενότητας και της αδελφοσύνης μεταξύ σιιτών και σουνιτών μουσουλμάνων, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον εξτρεμισμό και τις θρησκευτικές διαμάχες που ιστορικά έχουν αποσταθεροποιήσει την περιοχή. 

Η προσπάθεια για μια περιοχή απαλλαγμένη από πυρηνικά όπλα και η αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν (JCPOA) αποτελούν βασικές συνιστώσες αυτού του οράματος. Η προσέγγιση αυτή δεν θα πρέπει μόνο να αντιμετωπίσει τη διάδοση των πυρηνικών όπλων, αλλά και να ενισχύσει τη συλλογική δέσμευση για ειρήνη και σταθερότητα. Το πλαίσιο MWADA θα πρέπει επίσης να δώσει προτεραιότητα στη συνεργασία σε θέματα πολιτιστικών ανταλλαγών, διαχείρισης των υδάτων, καταπολέμησης της τρομοκρατίας και εκστρατειών στα μέσα ενημέρωσης που προωθούν τη συνύπαρξη. 

Ο ρόλος του Ιράν

Όπως και οι άλλοι συμμετέχοντες, το Ιράν θα μπορούσε να παίξει έναν αναντικατάστατο ρόλο. Τα τελευταία 45 χρόνια, η χώρα μου έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και αυτάρκεια στην ασφάλεια και την άμυνα, καταφέρνοντας να επιβιώσει και ακόμη και να ευδοκιμήσει- όχι μόνο χωρίς ξένη βοήθεια, αλλά παρά την πίεση από δυνάμεις εκτός της περιοχής.

Η ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι το Ιράν έχει χάσει τους βραχίονές του στην περιοχή απορρέει από τη λανθασμένη αντίληψη ότι το Ιράν είχε σχέσεις πληρεξουσίου-προστάτη με τις δυνάμεις της αντίστασης. Η αντίσταση έχει τις ρίζες της στην κατοχή αραβικών εδαφών από το Ισραήλ και στη βεβήλωση ισλαμικών ιερών τόπων, στο απαρτχάιντ, στη γενοκτονία και στη συνεχή επιθετικότητα κατά των γειτόνων του. Υπήρχε πριν από την ιρανική επανάσταση του 1979 και θα συνεχίσει να υφίσταται όσο διατηρούνται οι βαθύτερες αιτίες της. Η προσπάθεια να αποδοθεί στο Ιράν ίσως να υπηρετεί μια εκστρατεία δημοσίων σχέσεων, αλλά θα εμποδίσει οποιαδήποτε επίλυση. 

Όπως όλα τα έθνη, το Ιράν έχει αντιμετωπίσει το δικό του μερίδιο των προκλήσεων και των παραπατημάτων. Ο ιρανικός λαός, έχοντας υπομείνει σημαντικές θυσίες, είναι τώρα έτοιμος -με ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση- να κάνει τολμηρά βήματα. Αυτή η μετατόπιση από μια προοπτική που επικεντρώνεται στην απειλή σε μια προοπτική που βασίζεται στις ευκαιρίες ευθυγραμμίζεται με το όραμα που περιγράφηκε από τον Πρόεδρο Πεζεσκιάν (και εμένα) κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκστρατείας του περασμένου καλοκαιριού στο Ιράν. 

Η MWADA μας προκαλεί να επαναπροσδιορίσουμε την περιοχή όχι ως πεδίο μάχης αλλά ως κόμβο "mwada", φιλίας και ενσυναίσθησης, που χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη κοινών ευκαιριών και συλλογικής ευημερίας. Είναι απαραίτητο να συμμετάσχουμε σε ουσιαστικές -και μάλιστα ειλικρινείς- συζητήσεις που θα μας επιτρέψουν να διαμορφώσουμε ένα μέλλον που θα ορίζεται από τη συνεργασία, την κοινή και βιώσιμη ανάπτυξη, την κοινωνική δικαιοσύνη και ευημερία και την ανανεωμένη ελπίδα. 

Η μετατροπή της Δυτικής Ασίας σε φάρο ειρήνης και συνεργασίας δεν είναι απλώς μια ιδεαλιστική φιλοδοξία- είναι τόσο μια στρατηγική επιταγή όσο και ένας εφικτός στόχος που απαιτεί μόνο δέσμευση, διάλογο και κοινό όραμα. Η MWADA μπορεί να αποτελέσει την πλατφόρμα μετασχηματισμού. Ας αγκαλιάσουμε αυτή την ευκαιρία για την οικοδόμηση μιας σταθερής, ευημερούσας και ειρηνικής Δυτικής Ασίας, όπου η ενσυναίσθηση, η κατανόηση και η συνεργασία θα αντικαταστήσουν τη διχόνοια και τη διαίρεση. Όσοι από εμάς στις αντίστοιχες κυβερνήσεις των κρατών μας πρέπει να αδράξουμε την ευκαιρία να αρχίσουμε να κοιτάμε προς το μέλλον αντί να παραμένουμε αιχμάλωτοι του παρελθόντος. Η ώρα να δράσουμε είναι τώρα.

Μετάφραση και επιμέλεια: Παναγιώτης Παπαδομανωλάκης

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου