"Η περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου στη σημερινή ιμπεριαλιστική επέκταση", José Oriol Marrero Martínez

Ο José Oriol Marrero, ερευνητής του Κέντρου Διεθνών Πολιτικών Ερευνών (CIPI), μοιράζεται την άποψή του για το θέμα αυτό σε αυτό το επεισόδιο της εκπομπής Opinión CIPI.

Centro de Investigaciones de Política Internacional

Centro de Investigaciones de Política Internacional

Η περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου βιώνει μια άνευ προηγουμένου ιμπεριαλιστική επέκταση,  η οποία περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό και/ή το άνοιγμα νέων βάσεων και την άδεια εκμετάλλευσης του συνόλου των ελληνικών στρατιωτικών βάσεων, καθώς και το πράσινο φως για την εγκατάσταση πυρηνικών όπλων στην Ελλάδα. Σε αυτό προστίθεται η απεριόριστη χρήση από τις ΗΠΑ των στρατιωτικών βάσεων που διαθέτει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Κύπρο.

Ακολουθεί περίληψη του άρθρου (GPT) «La región del Egeo y el Mediterráneo Oriental en la actual expansión imperialista» του José Oriol Marrero Martínez:

Κύρια σημεία

1. Η περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί εδώ και χιλιετίες ένα «γεωστρατηγικό-οικοσύστημα» όπου αναπτύχθηκαν πολιτισμοί, εμπόριο και στρατιωτικές συγκρούσεις. cipi.cu+1

   • Η θάλασσα λειτούργησε ως δρόμος πολιτισμικής διάδοσης (π.χ. Σουμέριοι, Αιγύπτιοι, Φοίνικες, Έλληνες, Ρωμαίοι) και ως πεδίο συγκρούσεων. cipi.cu+1

   • Παράλληλα, η περιοχή υπήρξε ορμητήριο επέκτασης   και «ιμπεριαλιστικών» παρεμβάσεων διαχρονικά. cipi.cu+1

2. Στη σύγχρονη εποχή παρατηρούνται συγκεκριμένες τάσεις που υπογραμμίζουν την «επανατοποθέτηση» της περιοχής ως πεδίου ισχύος:

   • Η παρουσία στρατιωτικών βάσεων μεγάλων δυνάμεων (κυρίως των NATO/ΗΠΑ) στην Ελλάδα, σε νησιά, στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. cipi.cu+1

   • Η διαμάχη για θαλάσσιες ζώνες, οικονομικούς πόρους (π.χ. υδρογονάνθρακες) και στρατηγικές διόδους (π.χ. Δαρδανέλλια, Βόσπορος) εντείνουν τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό. cipi.cu

   • Η Ελλάδα και η Τουρκία, καθώς και άλλα παράκτια κράτη της Ανατολικής Μεσογείου, εμπλέκονται σε περίπλοκες συγκρούσεις και συνεργασίες, οι οποίες υπογραμμίζουν ότι η περιοχή δεν είναι «ήσυχη» αλλά ενεργή. cipi.cu+1

3. Η συγγραφική προσέγγιση υπογραμμίζει ότι η τρέχουσα φάση αποτελεί μια «φάση  ιμπεριαλιστικής επέκτασης» — κατά την οποία οι μεγάλες δυνάμεις δεν περιορίζονται απλώς σε συμβατική στρατιωτική παρουσία, αλλά διεκδικούν ενεργά θέσεις, πόρους, στρατηγικά σημεία και τεχνολογική/στρατιωτική υποδομή. cipi.cu+1

4. Στις «συμπερασματικές» παρατηρήσεις του, ο συγγραφέας επισημαίνει:

• Ότι οι υπάρχουσες έρευνες για την περιοχή είναι περιορισμένες και χρειάζεται εντονότερη ανάλυση των μακροπρόθεσμων τάσεων. cipi.cu+1

• Ότι η ίδια η Ελλάδα και η Ανατολική Μεσόγειος δεν μπορούν να θεωρούνται μόνον «τουριστικές» ή «πολιτιστικές» ζώνες, αλλά πεδία έντασης και στρατηγικής. cipi.cu+1

• Ότι η ιστορική συνέχεια — από τις αρχαϊκές περιόδους έως σήμερα — δείχνει πως οι διεκδικήσεις ισχύος, ελέγχου θαλάσσιων διαδρομών και φυσικών πόρων είναι σταθερή παράμετρος. cipi.cu+1=

Ενδεικτικές συνέπειες για την περιοχή

• Η γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας και της Τουρκίας ενισχύεται, λόγω της θέσης τους στην έδρα αυτών των θαλάσσιων και στρατηγικών «οδών».

• Οι υποθαλάσσιοι υδρογονάνθρακες και η εκμετάλλευσή τους μπορεί να γίνουν πηγή νέων εντάσεων ή συμμαχιών.

• Η στρατιωτική παρουσία ξένων δυνάμεων, ως μέρος του «δικτύου στρατιωτικών βάσεων», καθιστά την περιοχή «νέο πεδίο» ανταγωνισμών μεταξύ Μεγάλων Δυνάμεων.

• Η ιστορική ανάγνωση δείχνει ότι, αν και η περιοχή παρουσιάζεται συχνά ως «ήρεμη Μεσόγειος» ή «τουριστικός προορισμός», η πραγματικότητα είναι διαφορετική: υπάρχει ενεργός ανταγωνισμός, στρατηγική αναδιάταξη και μεγάλοι παράγοντες σε δράση.

Ο ρόλος της Ελλάδας (βάσεις, γεωστρατηγική, σχέσεις με ΗΠΑ–ΝΑΤΟ)

• Η Ελλάδα έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο «πλευρικό κόμβο» για την προβολή ισχύος των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια: βασικά λιμάνια και αεροδρόμια (π.χ. Kόλπος της Σούδας στην Κρήτη, Αλεξανδρούπολη στο βορρά) χρησιμοποιούνται πλέον πιο ενεργά για να στηρίξουν επιχειρήσεις, ανεφοδιασμό και μετακίνηση δυνάμεων στην περιοχή. Αυτή η ενίσχυση της παρουσίας δεν είναι απλώς προσωρινή — υπάρχουν συζητήσεις για αναθεώρηση/επέκταση συμφωνιών συνεργασίας (MDCA) και για χρήση επιπλέον εγκαταστάσεων. eKathimerini+1

• Συνεπώς, η Ελλάδα λειτουργεί σήμερα ως «πλατφόρμα» τόσο για αμυντικές/νατοϊκές ανάγκες όσο και για πολιτικό σήμα προς τρίτους (π.χ. αποτροπή, στήριξη συμμάχων). Αυτό αυξάνει τη γεωπολιτική αξία της αλλά και την πιθανότητα να βρίσκεται στο επίκεντρο ανταγωνισμών. eKathimerini

2) Η Τουρκία — ανταγωνισμός & στρατηγική (σχέση με Ελλάδα & άλλους)

• Η «Blue Homeland» (Mavi Vatan) και γενικότερα πολιτικές που διεκδικούν θαλάσσιες αρμοδιότητες δείχνουν ότι η Τουρκία επιδιώκει ενεργό ρόλο στις θαλάσσιες ζώνες της Ανατολικής Μεσογείου, συχνά συγκρουόμενη με ελληνικές και κυπριακές διεκδικήσεις. Αυτό περιλαμβάνει ασκήσεις, ναυτικές επιχειρήσεις και νομικές/διοικητικές κινήσεις (π.χ. χωρικά σχέδια, ναυτολογικά/αδειοδοτικά βήματα). eKathimerini+1

• Ο ανταγωνισμός Τουρκίας–Ελλάδας παραμένει πολλαπλών επιπέδων: από Aegean disputes (επιδιώξεις εναερίων/θαλάσσιων ζωνών) έως διπλωματικές κινήσεις στην ανατολ. Μεσόγειο και συνεργασίες με τρίτες χώρες (π.χ. συμφωνίες με Λιβύη στο παρελθόν). Αυτό σημαίνει ότι οι εντάσεις είναι δομικές και μπορούν να ανάψουν γρήγορα σε τοπικές κρίσεις. Βικιπαίδεια+1

3) Φυσικοί πόροι (υδρογονάνθρακες, αγωγοί, ΑΟΖ)

• Οι σημαντικές ανακαλύψεις αερίου (Tamar, Leviathan, Aphrodite κ.ά.) έχουν αλλάξει την ενεργειακή δυναμική της περιοχής: ανοίγουν ευκαιρίες για εξαγωγές προς Ευρώπη/Αίγυπτο και για συνεργασίες (pipeline / LNG / πλατφόρμες επεξεργασίας). Οι εταιρικές κινήσεις (π.χ. Chevron, Eni, Exxon, NewMed) δείχνουν ότι μεγάλοι παίκτες επενδύουν σε υποδομές και αγωγούς. AP News+1

• Αλλά το μέγεθος των κοιτασμάτων και το κόστος/πολιτικό ρίσκο σημαίνουν ότι ο ενεργειακός πλούτος μπορεί να γίνει τόσο πηγή συνεργασίας (π.χ. Ισραήλ–Αίγυπτος) όσο και αιτία νέων συγκρούσεων (αμφισβητούμενες ΑΟΖ, ερευνητικές άδειες). Αυτό εξηγεί γιατί κράτη και ιδιωτικές εταιρείες ενεργούν προληπτικά για να «κλειδώσουν» περιοχές. EMGF+1

4) Η στρατιωτική παρουσία μεγάλων δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο

• Οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει την αξιοποίηση ελληνικών εγκαταστάσεων και γενικά ενισχύουν την παρουσία τους στην περιοχή  αυτό προσανατολίζεται στην ευρύτερη στρατηγική αναπροσαρμογή απέναντι σε απειλές/κρίσεις σε Μέση Ανατολή και Ανατολ. Ευρώπη. Τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ επίσης αναπροσαρμόζουν δίκτυα και συνεργασίες. Congress.gov+1

• Παράλληλα, άλλες δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα) ακολουθούν μη-παραδοσιακές «όψεις» επιρροής (ναυτικές επισκέψεις, επενδύσεις, διπλωματία), δημιουργώντας ένα περιβάλλον πολλαπλής διακύμανσης δυνάμεων—δηλαδή, όχι μόνο «διπολικό» αλλά πολυπολικό πεδίο. IISS+1

5) Γενικότερη γεωπολιτική ανάλυση (Υποβάθρα: ΗΠΑ–Ρωσία–Κίνα–ΕΕ)

• Η Ανατολική Μεσόγειος λειτουργεί ως συγκριτικός κόμβος ανάμεσα σε ενεργειακά, στρατιωτικά και εμπορικά συμφέροντα μεγάλων δυνάμεων. Η αλληλεπίδραση ενεργειακής αυτονομίας της Ευρώπης (μετά την προσπάθεια απεξάρτησης από ρωσικό αέριο), η στρατιωτική προβολή των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ και οι οικονομικές/διπλωματικές κινήσεις Ρωσίας–Κίνας δημιουργούν «πεδίο» έντονου ανταγωνισμού. sant.ox.ac.uk+1

• Συμπέρασμα: Η περιοχή δεν είναι «πεδίο μίας απλής διένεξης» αλλά κόμβος όπου τέμνονται ενεργειακά συμφέροντα, συμμαχίες ασφάλειας και περιφερειακές διεκδικήσεις. Οι μεγάλες δυνάμεις θα συνεχίσουν να παρεμβαίνουν, ενώ οι περιφερειακοί παίκτες (Ελλάδα, Τουρκία, Ισραήλ, Αίγυπτος, Κύπρος) θα προσπαθούν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες — είτε μέσω διπλωματίας είτε μέσω στρατιωτικής/νομικής διεκδίκησης.

Άμεσες επιπτώσεις  

• Συζητήσεις για MDCA / νέες βάσεις και αυξημένη χρήση Souda/Alexandroupolis (ενδεχόμενη αναβάθμιση διευκολύνσεων). eKathimerini+1

• Νομικές/διοικητικές κινήσεις για ΑΟΖ / θαλάσσιες χωρικές ζώνες (π.χ. τουρκικό ναυτικό/χάρτες) που μπορούν να προκαλέσουν νέες εντάσεις. Reuters

• Επενδύσεις/αγωγοί/συμφωνίες εξαγωγής αερίου (π.χ. pipeline προς Αίγυπτο/ΕΕ, συμβόλαια Leviathan–Αίγυπτος). Reuters+1