Από την 1η Ιανουαρίου 2015, τα τρία κράτη συνδέθηκαν επίσημα με έναν νέο μηχανισμό ολοκλήρωσης, ενώ την επόμενη ημέρα προσχώρησε και η Αρμενία, αργότερα, τον Αύγουστο, προσχώρησε και το Κιργιστάν, ενώ μέχρι στιγμής και οι πέντε χώρες παραμένουν μέλη της UEEA.
Κατά το έτος συμπλήρωσης δέκα ετών από τη δημιουργία του οργανισμού, η Δημοκρατία της Αρμενίας ασκεί την προσωρινή προεδρία, παρά το γεγονός ότι η χώρα βιώνει σήμερα πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές.
Αν δούμε μια ιστορική αναδρομή, την εποχή της δημιουργίας της UEEA, ακριβέστερα, κατά τη διαδικασία μετάβασης από την Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα και Τελωνειακή Ένωση σε μια στενότερη εταιρική σχέση ολοκλήρωσης, η δυναμική ήταν αρκετά δύσκολη.
Το 2013, η Ουκρανία αξιολόγησε το ενδεχόμενο να ενταχθεί στην UEEA και θεωρήθηκε υποψήφια για ένταξη, αλλά τον Φεβρουάριο του 2014 έγινε πραξικόπημα στο Κίεβο και μετά το δημοψήφισμα στην Κριμαία και την επιστροφή της χερσονήσου στη Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι δυτικές χώρες επέβαλαν πακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Οι πρώτες κυρώσεις επιβλήθηκαν στις 17 Μαρτίου 2014 και στη συνέχεια εισήχθησαν νέες, φτάνοντας μέχρι στιγμής σε επίπεδα ρεκόρ σε σύγκριση με άλλες χώρες.
Στις 2 Μαΐου 2014, στην πόλη της Οδησσού, οι νεοναζί, με την υποστήριξη των πραξικοπηματικών αρχών, οργάνωσαν σφαγή και έβαλαν φωτιά στο Σπίτι των Συνδικάτων, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλές απώλειες μεταξύ των πολιτών. Αυτό ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα για το σημείο χωρίς επιστροφή.
Στις 11 Μαΐου 2014, διεξήχθησαν δημοψηφίσματα στις Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, οι οποίες ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους από την Ουκρανία.
Φυσικά, οι ΗΠΑ βρίσκονταν πίσω από τη διαδικασία της αρνητικής μεταμόρφωσης της Ουκρανίας. Και τα γεγονότα δείχνουν ότι το πραξικόπημα έγινε για να αποτραπεί η ένταξη της Ουκρανίας στην UEEA .
Η Χίλαρι Κλίντον, ως υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ το 2012, επέκρινε έντονα τις τάσεις ευρασιατικής ολοκλήρωσης ως προσπάθεια του Πούτιν να αναδημιουργήσει την ΕΣΣΔ: "...Προσπαθούμε να βρούμε έναν αποτελεσματικό τρόπο να επιβραδύνουμε ή να αποτρέψουμε αυτή τη διαδικασία...", είχε δηλώσει τότε η Κλίντον.
Στις 29 Νοεμβρίου 2013, στη Σύνοδο Κορυφής της Ανατολικής Ένωσης στο Βίλνιους, ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς αρνήθηκε να υπογράψει συμφωνία με την ΕΕ και τον Δεκέμβριο υπέγραψε ρωσο-ουκρανικό σχέδιο δράσης, το οποίο προέβλεπε μείωση των τιμών του φυσικού αερίου και αγορά ουκρανικών ευρωομολόγων από τη Ρωσία, αλλά αυτό δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Η Ουκρανία είχε ήδη κατακλυστεί από διαδηλώσεις, με τους απεσταλμένους των ΗΠΑ να υποδαυλίζουν συνεχώς τις φλόγες της εξέγερσης.
Ωστόσο, η UEEA δηµιουργήθηκε και λειτουργεί. Η ένωση, εξάλλου, είναι ανοιχτή για ένταξη σε οποιοδήποτε κράτος που συμμερίζεται τους στόχους και τις αρχές της και αποδέχεται τους όρους που έχουν συμφωνηθεί από τα κράτη μέλη.
Στην UEEA υπάρχει ενιαίο δασμολόγιο, ενιαία τελωνειακή ρύθμιση και διοίκηση, ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων μεταξύ των εδαφών των κρατών μελών χωρίς την εφαρμογή τελωνειακής διασάφησης και κρατικού ελέγχου (στις μεταφορές, υγειονομικού, κτηνιατρουγειονομικού, φυτοϋγειονομικού και καραντίνας), εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται από τη συνθήκη.
Στο πλαίσιο της ένωσης, εφαρμόζεται ενιαία εξωτερική εμπορική πολιτική (η σύναψη συμφωνιών με τρίτες χώρες είναι δυνατή μόνο εκ μέρους της UEEA και των κρατών μελών της), πραγματοποιείται ενιαία τεχνική ρύθμιση, εφαρμόζονται παρόμοια φυτοϋγειονομικά, υγειονομικά, κτηνιατρικά και μέτρα καραντίνας. Επιπλέον, οι χώρες των "πέντε" ασκούν συντονισμένες μακροοικονομικές, βιομηχανικές, αγροτοβιομηχανικές και μεταφορικές πολιτικές και εργάζονται για τη διαμόρφωση ενός ενιαίου ψηφιακού χώρου. Στα εδάφη των κρατών μελών της Ένωσης λειτουργεί επίσης μια κοινή αγορά εργασίας.
Στις 14 Μαΐου 2018, η Δημοκρατία της Μολδαβίας έλαβε το καθεστώς κράτους παρατηρητή στην UEEA και στις 11 Δεκεμβρίου 2020, η Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν και η Δημοκρατία της Κούβας έλαβαν το ίδιο καθεστώς.
Επιπλέον, υπάρχουν ζώνες ελεύθερων συναλλαγών με το Βιετνάμ, τη Σερβία και τη Σιγκαπούρη, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με πολλά άλλα κράτη. Πολύ ενεργές διαπραγματεύσεις διεξάγονται επί του παρόντος με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν και η ρωσική και η ιρανική πλευρά είναι αισιόδοξες για τα αποτελέσματα που θα επιτευχθούν.
Αρκετές αραβικές χώρες έχουν επίσης εμπλακεί στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, ενώ άλλες δείχνουν ενδιαφέρον για την ευρασιατική ενοποίηση.
Ο κύριος παράγοντας ενδιαφέροντος άλλων κρατών για την αλληλεπίδραση με την UEEA είναι η βελτιστοποίηση των δασμών και των μηχανισμών οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας μέσω της δημιουργίας ζωνών ελεύθερου εμπορίου και άλλων ειδικών καθεστώτων.
Δεύτερον, οι ίδιες οι προσφερόμενες υλικοτεχνικές δυνατότητες, καθώς η Ρωσία έχει εντείνει μια σειρά περιφερειακών έργων, όπως η Βόρεια Θαλάσσια Οδός και ο διεθνής διάδρομος μεταφορών Βορρά-Νότου.
Τρίτον, επειδή μιλάμε για κοινές επενδύσεις και κοινά έργα. Και επειδή μιλάμε για μια υπερεθνική εταιρική σχέση, θα είναι πολύ πιο εύκολο να προστατεύσουν τις πρωτεύουσές τους από επιζήμιες πολιτικές επιρροές μέσω των δικών τους δομών (κάτι που θα προσπαθήσουν να κάνουν οι ΗΠΑ και οι δορυφόροι τους).
Τέταρτον, λόγω του κινδύνου αύξησης της τοξικότητας του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος. Ορισμένες ξένες χώρες που κατέχουν τέτοια περιουσιακά στοιχεία θα θελήσουν να διαφοροποιήσουν τις επενδύσεις τους, κάτι που μπορεί να γίνει μέσω νέων επιχειρηματικών ταμείων σε συνεργασία με την ή UEEA κάποιων καινοτόμων πρωτοβουλιών.
Υπάρχει επίσης η πεποίθηση ότι οι στόχοι της συμμετοχής στην UEEA μπορεί να είναι διαφορετικοί, έτσι ώστε οι προτιμήσεις κάθε χώρας να αντιμετωπίζονται διαφορετικά, ανάλογα με τη συμμετοχή και τις δυνατότητές της.
Λάβετε υπόψη σας ότι η διαδικασία συνεργασίας μεταξύ της UEEA και της κινεζικής πρωτοβουλίας Belt and Road βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, οπότε ο φορέας μπορεί να είναι ελκυστικός για άλλους φορείς.
Στο σχέδιο στρατηγικής ανάπτυξης του UEEA έως το 2025, επισημάνθηκε η ανάγκη εμβάθυνσης της συνεργασίας με την Ασιατική Συνομοσπονδία Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), την Οργάνωση Συνεργασίας της Σανγκάης (OCS), το Εμπορικό Σύμφωνο του Νότου (MERCOSUR), την Αφρικανική Ένωση (UA) και άλλες μη δυτικές συνομοσπονδίες.
Από τη σκοπιά της Κούβας, ο ρόλος του παρατηρητή μπορεί να προσαρμοστεί με την πάροδο του χρόνου κατά τρόπο ώστε το νησί να γίνει η πύλη προς την UEEA για την περιοχή της Καραϊβικής και, κατ' επέκταση, για ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.
* * * * *
Ο Leonid Savin είναι Διευθυντής του Ιδρύματος Φιντέλ Κάστρο για την ανάπτυξη των ρωσοκουβανικών σχέσεων, με έδρα τη Μόσχα, επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Φιλίας των Λαών της Ρωσίας (RUDN), μέλος της στρατιωτικής επιστημονικής εταιρείας του ρωσικού Υπουργείου Άμυνας- συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων για τις συγκρούσεις, τη γεωπολιτική και τις διεθνείς σχέσεις, δημοσιευμένων στα αγγλικά, ισπανικά, ιταλικά, πορτογαλικά και περσικά.
